چرا در برخی روابط، به جای محبت، سرزنش حاکم است؟
در دنیای روابط انسانی، عشق و محبت پایههای اساسی یک زندگی مشترک و سالم را بنا مینهند. اما متاسفانه، گاهی اوقات شاهد این هستیم که به جای این احساسات مثبت، سرزنش، انتقاد و رفتارهای منفی در رابطه سایه میافکنند. چرا این اتفاق میافتد؟ چه عواملی باعث میشوند که افراد به جای ابراز عشق و محبت، به سرزنش و تخریب روحی هم روی بیاورند؟ دلایل متعددی برای این مسئله وجود دارد که اغلب ریشه در مسائل عمیقتر روانی و تجربیات گذشته افراد دارد. در اینجا به 14 نکته کلیدی که میتواند علت این رفتارها باشد، اشاره میکنیم:
- ✅
الگوبرداری از دوران کودکی:
افرادی که در خانوادههایی بزرگ شدهاند که سرزنش و انتقاد روش اصلی برقراری ارتباط بوده، ناخودآگاه این الگو را در روابط خود تکرار میکنند. - ✅
احساس ناامنی و عدم اعتماد به نفس:
سرزنش کردن دیگران میتواند راهی برای پنهان کردن احساس ناامنی و پایین بودن اعتماد به نفس باشد. فرد با تخریب دیگری، به طور موقت احساس قدرت و برتری میکند. - ✅
ناتوانی در ابراز احساسات:
برخی افراد به دلیل آموزشهای نادرست یا تجربیات منفی، نمیتوانند احساسات خود را به درستی بیان کنند. در نتیجه، خشم و ناراحتی خود را به شکل سرزنش و انتقاد نشان میدهند. - ✅
ترس از آسیبپذیری:
نشان دادن عشق و محبت مستلزم آسیبپذیری است. برخی افراد از این آسیبپذیری میترسند و به جای آن، با سرزنش کردن، سعی میکنند خود را محافظت کنند. - ✅
انتظارات غیرواقعی:
داشتن انتظارات غیرمنطقی از طرف مقابل و برآورده نشدن آنها، میتواند منجر به سرزنش و ناامیدی شود. - ✅
مشکلات در برقراری ارتباط موثر:
عدم توانایی در برقراری ارتباط شفاف و سازنده، باعث سوءتفاهمها و سرزنش میشود. - ✅
نیاز به کنترل:
برخی افراد از سرزنش کردن به عنوان ابزاری برای کنترل طرف مقابل و رسیدن به خواستههای خود استفاده میکنند. - ✅
تجربیات تلخ گذشته:
شکستهای عاطفی و تجربیات تلخ گذشته میتواند باعث شود فرد در روابط جدید با احتیاط و بدبینی رفتار کند و به راحتی به سرزنش روی بیاورد. - ✅
فشار روانی و استرس:
استرس و فشارهای زندگی میتوانند تحمل افراد را پایین بیاورند و باعث شوند در روابط خود عصبیتر و منتقدتر شوند. - ✅
عدم مسئولیتپذیری:
برخی افراد تمایلی به پذیرش مسئولیت اشتباهات خود ندارند و به جای آن، دیگران را سرزنش میکنند. - ✅
اختلالات شخصیتی:
در برخی موارد، اختلالات شخصیتی مانند خودشیفتگی یا شخصیت ضداجتماعی میتواند منجر به رفتارهای سرزنشگرانه و سوء استفادهگرانه در روابط شود. - ✅
حسادت و رقابت:
حسادت و رقابت ناسالم در رابطه میتواند باعث شود فرد به دنبال یافتن نقاط ضعف طرف مقابل و سرزنش کردن او باشد. - ✅
نیاز به توجه:
گاهی سرزنش کردن راهی برای جلب توجه و مطرح کردن خود است، حتی اگر این توجه منفی باشد. - ✅
فقدان مهارت حل مسئله:
ناتوانی در حل مسائل و اختلافات به شکل سازنده، میتواند منجر به سرزنش و متهم کردن طرف مقابل شود.
این دلایل تنها بخشی از عواملی هستند که میتوانند باعث شوند در یک رابطه، سرزنش جایگزین عشق و محبت شود. شناسایی این عوامل و تلاش برای تغییر الگوهای رفتاری نادرست، گامی مهم در جهت بهبود کیفیت روابط و داشتن زندگی سالمتر است. به یاد داشته باشیم که سرزنش، سم روابط است و تنها باعث تخریب و دوری میشود. جایگزین کردن آن با همدلی، درک متقابل و تلاش برای حل مسائل به شکل سازنده، کلید داشتن روابط سالم و پایدار است. آیا تا به حال در روابط خود با چنین تجربهای مواجه شدهاید؟ به نظر شما چه راهکارهایی برای مقابله با این مسئله وجود دارد؟
چرا سرزنش جایگزین محبت میشود؟
1. ترس از آسیبپذیری
بسیاری از افراد، مخصوصا کسانی که در کودکی تجربیات آسیبزایی داشتهاند، از آسیبپذیر نشان دادن خود میترسند.بیان محبت و عشق، نوعی آسیبپذیری است.سرزنش، نوعی مکانیسم دفاعی برای پنهان کردن این ترس است.آنها ناخودآگاه فکر میکنند اگر احساسات مثبت خود را نشان دهند، ممکن است طرد شوند، مورد سوء استفاده قرار گیرند یا دست کم گرفته شوند.در نتیجه، سرزنش را به عنوان راهی امنتر برای برقراری ارتباط انتخاب میکنند، حتی اگر این ارتباط، مخرب باشد.به عبارت دیگر، سرزنش نوعی سپر است در برابر آسیبهای احتمالی ناشی از ابراز محبت و عشق.
این افراد اغلب در بیان نیازهای خود مشکل دارند و به جای درخواست مستقیم، از طریق سرزنش و انتقاد سعی در برآورده کردن آنها دارند.
آسیب پذیری اغلب با ضعف اشتباه گرفته می شود، در حالی که ابراز احساسات نیازمند شجاعت است.یادگیری نحوه ابراز ایمن احساسات مثبت، میتواند این چرخه را متوقف کند.مشاوره و روان درمانی میتواند به افراد کمک کند تا با ترس های خود روبرو شوند و راه های سالم تری برای ارتباط برقرار کردن یاد بگیرند.
2. الگوبرداری از روابط ناسالم
اگر فردی در خانوادهای بزرگ شده باشد که سرزنش و انتقاد، روش اصلی ارتباط بوده است، احتمالاً این الگو را در روابط خود تکرار میکند. او یاد نگرفته است که چگونه به طور سالم محبت کند یا نیازهای خود را بیان کند. این افراد ناخودآگاه تصور می کنند که سرزنش، روشی “طبیعی” برای ابراز نارضایتی یا تلاش برای تغییر رفتار دیگران است. آنها ممکن است حتی متوجه نشوند که رفتارهایشان مخرب است، زیرا این رفتارها برایشان عادی و آشنا هستند. آگاهی از این الگوهای ناسالم، اولین قدم برای تغییر آنهاست. در این موارد، مشاوره خانوادگی میتواند بسیار مفید باشد. یادگیری مهارت های ارتباطی سالم، میتواند به شکستن این چرخه کمک کند. شناخت الگوهای خانوادگی و تاثیر آنها بر روابط، کلید رهایی از این الگوها است.
3. احساس ناامنی و کمبود اعتماد به نفس
افرادی که احساس ناامنی میکنند یا اعتماد به نفس پایینی دارند، ممکن است از سرزنش به عنوان راهی برای بالا بردن خود استفاده کنند. آنها با پایین آوردن دیگران، سعی در احساس برتری دارند. این افراد اغلب نگران هستند که به اندازه کافی خوب نیستند و از مقایسه خود با دیگران احساس خطر می کنند. سرزنش، نوعی تخلیه روانی برای کاهش اضطراب و ناامنی است. آنها ممکن است به طور ناخودآگاه به دنبال یافتن ایراد در دیگران باشند تا احساس بهتری نسبت به خود داشته باشند. تقویت اعتماد به نفس و خودباوری، میتواند این نیاز به سرزنش را کاهش دهد. تمرکز بر نقاط قوت خود و پذیرش نقاط ضعف، گامی مهم در افزایش اعتماد به نفس است. کمک گرفتن از یک روانشناس برای تقویت عزت نفس، میتواند بسیار موثر باشد.
4. کنترلگری
سرزنش میتواند ابزاری برای کنترل کردن طرف مقابل باشد. فرد سرزنشگر با ایجاد احساس گناه یا شرم، سعی در تغییر رفتار یا عقاید طرف مقابل دارد. این افراد اغلب نیاز شدیدی به کنترل شرایط و افراد اطراف خود دارند. آنها معتقدند که تنها راه برای رسیدن به خواسته هایشان، کنترل دیگران است. سرزنش، نوعی اجبار پنهان است که جهت کردن طرف مقابل استفاده می شود. یادگیری روش های سالم تر برای بیان نیازها و درخواست ها، میتواند این تمایل به کنترل را کاهش دهد. پذیرش اینکه نمی توان همه چیز را کنترل کرد، گامی مهم در رهایی از این رفتار است. تمرکز بر خود و مسئولیت پذیری در قبال اعمال خود، میتواند به جای تلاش برای کنترل دیگران، به بهبود روابط کمک کند.
5. برآورده نشدن انتظارات
وقتی انتظارات افراد در یک رابطه برآورده نمیشود، ممکن است به جای ابراز نارضایتی به صورت سازنده، به سرزنش روی بیاورند. آنها احساس میکنند که طرف مقابل به اندازه کافی تلاش نمیکند یا به تعهدات خود عمل نمیکند. این انتظارات ممکن است غیرواقعی یا غیرمنطقی باشند. عدم توانایی در برقراری ارتباط موثر و بیان واضح انتظارات، میتواند منجر به سوء تفاهم و سرزنش شود. به جای سرزنش، بهتر است به طور مستقیم و واضح در مورد انتظارات خود صحبت کنید. در ضمن، باید انتظارات خود را واقع بینانه ارزیابی کنید. گفتگو و مذاکره در مورد انتظارات، میتواند از بروز بسیاری از مشکلات در رابطه جلوگیری کند. یادگیری هنر سازش و مصالحه، کلید حل اختلافات در روابط است.
6. ناتوانی در مدیریت احساسات
برخی افراد در مدیریت احساسات خود، مخصوصا احساسات منفی مانند خشم، حسادت یا ناامیدی، مشکل دارند. آنها به جای پردازش این احساسات، آنها را سرکوب میکنند و سپس به صورت سرزنش و انتقاد به طرف مقابل منتقل میکنند. این افراد اغلب در کودکی یاد نگرفته اند که چگونه به طور سالم با احساسات خود کنار بیایند. سرزنش، نوعی تخلیه هیجانی است که به فرد کمک می کند تا از شر احساسات ناخوشایند خود خلاص شود. یادگیری تکنیک های مدیریت خشم و استرس، میتواند به کاهش این رفتار کمک کند. شناخت احساسات خود و پذیرش آنها، اولین قدم برای مدیریت سالم آنهاست. تمرین تمرکز حواس و مدیتیشن، میتواند به افزایش آگاهی از احساسات و بهبود توانایی مدیریت آنها کمک کند. مشاوره و روان درمانی میتواند به افراد کمک کند تا مهارت های لازم برای مدیریت احساسات خود را یاد بگیرند.
7. عدم مسئولیتپذیری
سرزنش، راهی برای فرار از مسئولیتپذیری در قبال اشتباهات یا مشکلات است. فرد سرزنشگر به جای پذیرفتن نقش خود در ایجاد مشکل، تقصیر را به گردن طرف مقابل میاندازد. این افراد اغلب از پذیرش اشتباهات خود می ترسند، زیرا فکر می کنند این کار نشانه ضعف است. سرزنش، نوعی انکار مسئولیت است که به فرد کمک می کند تا از احساس گناه یا شرم جلوگیری کند. پذیرش مسئولیت اعمال خود، اولین قدم برای رشد و بهبود است. یادگیری اینکه چگونه عذرخواهی کنید و مسئولیت اشتباهات خود را بپذیرید، میتواند به بهبود روابط کمک کند. به جای سرزنش، سعی کنید به دنبال راه حل باشید و نقش خود را در ایجاد مشکل بپذیرید. تمرین مسئولیت پذیری در زندگی روزمره، میتواند به تقویت این مهارت کمک کند.
8. کمبود مهارتهای ارتباطی
برخی افراد به دلیل کمبود مهارتهای ارتباطی، نمیتوانند به طور موثر نیازها، احساسات و خواستههای خود را بیان کنند. آنها به جای بهرهگیری از جملات “من”، از جملات “تو” استفاده میکنند که حالت سرزنشآمیز دارند. این افراد اغلب نمی دانند که چگونه بدون سرزنش و انتقاد، نارضایتی خود را بیان کنند. سرزنش، نوعی ارتباط ناکارآمد است که به جای حل مشکل، باعث تشدید آن می شود. یادگیری مهارت های ارتباطی موثر، میتواند به بهبود روابط کمک کند. بهرهگیری از جملات “من” برای بیان احساسات خود، به جای سرزنش طرف مقابل، میتواند بسیار موثر باشد. تمرین گوش دادن فعال و همدلی، میتواند به درک بهتر دیدگاه طرف مقابل کمک کند. 
شرکت در کارگاه های آموزشی مهارت های ارتباطی، میتواند به بهبود این مهارت ها کمک کند.
9. احساس نادیده گرفته شدن
وقتی افراد احساس میکنند که نادیده گرفته میشوند یا به نیازهایشان توجه نمیشود، ممکن است به سرزنش روی بیاورند تا توجه طرف مقابل را جلب کنند. آنها با انتقاد و سرزنش، سعی در نشان دادن اهمیت خود دارند. این افراد اغلب احساس می کنند که دیده نمی شوند و به نیازهایشان توجه نمی شود. سرزنش، نوعی فریاد برای توجه است که به فرد کمک می کند تا دیده شود و شنیده شود. ابراز مستقیم نیازها و احساسات، راهی سالم تر برای جلب توجه است. یادگیری اینکه چگونه به طور قاطعانه نیازهای خود را بیان کنید، میتواند از بروز این رفتار جلوگیری کند. تمرکز بر ایجاد ارتباط صمیمانه و عمیق با دیگران، میتواند به رفع احساس نادیده گرفته شدن کمک کند. مشاوره و روان درمانی میتواند به افراد کمک کند تا راه های سالم تری برای جلب توجه پیدا کنند.
10. وجود مشکلات حل نشدهی قبلی
اگر در یک رابطه، مشکلات حل نشدهی زیادی وجود داشته باشد، سرزنش میتواند به یک الگوی رفتاری تبدیل شود. افراد به جای حل ریشهای مشکلات، به طور مداوم یکدیگر را سرزنش میکنند و این چرخه تکرار میشود. این مشکلات حل نشده، میتوانند به منبع دائمی تنش و نارضایتی در رابطه تبدیل شوند. سرزنش، نوعی واکنش دفاعی در برابر این مشکلات است که به فرد کمک می کند تا از روبرو شدن با آنها اجتناب کند. شناسایی و حل مشکلات ریشه ای، اولین قدم برای شکستن این چرخه است. به جای سرزنش، سعی کنید با همدلی و احترام به دنبال راه حل باشید. تمرکز بر ایجاد یک فضای امن و صمیمی برای گفتگو، میتواند به حل مشکلات کمک کند.
11. حسادت و رقابت
حسادت و رقابت در یک رابطه میتواند باعث شود افراد به جای حمایت از یکدیگر، به سرزنش و انتقاد روی بیاورند.آنها ممکن است از موفقیتهای طرف مقابل احساس تهدید کنند و با سرزنش، سعی در کاهش ارزش او داشته باشند.این افراد اغلب نگران هستند که از طرف مقابل عقب بمانند یا کمتر مورد توجه قرار گیرند.سرزنش، نوعی تلاش برای حفظ برتری و قدرت در رابطه است.تمرکز بر نقاط قوت خود و جشن گرفتن موفقیت های طرف مقابل، میتواند حسادت و رقابت را کاهش دهد.یادگیری اینکه چگونه از موفقیت های یکدیگر خوشحال شوید و از هم حمایت کنید، میتواند به تقویت رابطه کمک کند.
به جای رقابت، سعی کنید به عنوان یک تیم با هم کار کنید و از موفقیت های یکدیگر حمایت کنید.
مشاوره و روان درمانی میتواند به افراد کمک کند تا با حسادت خود کنار بیایند و راه های سالم تری برای برقراری ارتباط پیدا کنند.
12. وجود اختلالات شخصیتی
در برخی موارد، سرزنش میتواند نشانه وجود اختلالات شخصیتی مانند اختلال شخصیت خودشیفته یا اختلال شخصیت مرزی باشد.این افراد به طور معمول در همدلی با دیگران مشکل دارند و از سرزنش به عنوان ابزاری برای کنترل و سوء استفاده استفاده میکنند.این اختلالات شخصیتی میتوانند باعث شوند که فرد در برقراری ارتباط سالم و پایدار با دیگران مشکل داشته باشد.سرزنش، یکی از نشانه های این اختلالات است که به فرد کمک می کند تا احساس قدرت و کنترل کند.در این موارد، درمان حرفه ای و مشاوره تخصصی ضروری است.تشخیص و درمان این اختلالات، میتواند به بهبود روابط و کیفیت زندگی فرد کمک کند.
حمایت از فرد مبتلا به اختلال شخصیتی و ایجاد یک محیط امن و حمایتی، میتواند به بهبود او کمک کند.
آموزش در مورد اختلالات شخصیتی و نحوه تعامل با افراد مبتلا، میتواند به جلوگیری از سوء تفاهم و مشکلات در رابطه کمک کند.
13. استرس و فشار روانی
زمانی که افراد تحت استرس و فشار روانی زیادی قرار دارند، ممکن است توانایی کنترل احساسات خود را از دست بدهند و به سرزنش روی بیاورند.آنها با این کار، سعی میکنند تنش خود را تخلیه کنند، حتی اگر این کار به قیمت آسیب رساندن به رابطه تمام شود.استرس و فشار روانی میتوانند باعث شوند که افراد زودرنج تر و تحریک پذیرتر شوند.سرزنش، نوعی تخلیه هیجانی است که به فرد کمک می کند تا از شر استرس و فشار روانی خود خلاص شود.شناسایی و مدیریت استرس، اولین قدم برای جلوگیری از این رفتار است.یادگیری تکنیک های آرامش بخش و مدیتیشن، میتواند به کاهش استرس کمک کند.
حمایت اجتماعی و صحبت کردن با دوستان و خانواده، میتواند به کاهش استرس و بهبود خلق و خو کمک کند.
در صورت نیاز، کمک گرفتن از یک متخصص روانشناسی، میتواند به مدیریت استرس و بهبود سلامت روان کمک کند.
14. انتظارات غیر واقعی از رابطه
گاهی اوقات، افراد انتظارات غیر واقعی و کاملا مطلوبگرایانهای از یک رابطه دارند و وقتی این انتظارات برآورده نمیشود، به جای پذیرش واقعیت، شروع به سرزنش طرف مقابل میکنند.آنها ممکن است فکر کنند که رابطه باید همیشه آسان و بدون مشکل باشد و هرگونه اختلاف یا نارضایتی را به عنوان یک شکست تلقی کنند.این انتظارات غیر واقعی میتوانند باعث شوند که افراد از رابطه خود ناامید و ناراضی شوند.سرزنش، نوعی مکانیسم دفاعی در برابر این ناامیدی است که به فرد کمک می کند تا از پذیرش واقعیت اجتناب کند.واقع بینانه کردن انتظارات از رابطه، اولین قدم برای بهبود آن است.
پذیرش این واقعیت که هیچ رابطه ای کامل نیست و همه روابط با چالش هایی روبرو می شوند، میتواند به کاهش ناامیدی کمک کند.
تمرکز بر نقاط قوت رابطه و قدردانی از جنبه های مثبت آن، میتواند به بهبود رضایت از رابطه کمک کند.
